Σ' αυτήν την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή του γιατρού με τον ασθενή, αναμένεται ο
ασθενής να είναι λιγότερο ή περισσότερο παθητικός στην μεταξύ τους αλληλεπίδραση(interaction). Ανάλογα με το βαθμό της παθητικότητας του ασθενούς οι Szasz and Hollander διέκριναν τρία διαφορετικά πρότυπα (models), όσον αφορά τη σχέση γιατρού-ασθενούς.
Στον πρώτο τύπο αλληλεπίδρασης, ενεργητικότητας - παθητικότητας (activitypοssivity model), ο ασθενής είναι εξ ολοκλήρου παθητικός, υποτακτικός, ακινητοποιημένος και παραδομένος στα χέρια του γιατρού. Τέτοια μορφή σχέσης βρίσκεται σε ειδικές καταστάσεις όπως σ' επείγοντα περιστατικά (σοβαρά τραύματα, καταπληξία ή κώμα), στο χειρουργείο ή στην ηλεκτροσπασμοθεραπεία (σε ψυχιατρικούς ασθενείς). Η σχέση αυτή γιατρού-ασθενούς είναι παρόμοια μ' αυτήν του πατέρα και του απροστάτευτου βρέφους του.
Στον δεύτερο τύπο της σχέσης γιατρού-ασθενούς της καθοδήγησης-συνεργασίας(guidance-cooperation model), ο ασθενής είναι μεν λιγότερο παθητικός απ' ότι στην
προηγούμενη κατάσταση, αλλά είναι υπάκουος στις απαιτήσεις του γιατρού και εκτελεί όσα του ζητήσει. Τέτοια σχέση παρατηρείται στα περισσότερα έκτακτα περιστατικά και ιδιαίτερα αυτά που αφορούν εμπύρετες-λοιμώδεις καταστάσεις. Στις καταστάσεις αυτές o ασθενής γνωρίζει τι συμβαίνει γύρω του και είναι ικανός ν' ακολουθήσει τις οδηγίες του γιατρού ασκώντας σε κάποιο βαθμό την κρίση του. Το υπόδειγμα αυτό έχει το πρότυπο του στη σχέση του πατέρα και του παιδιού του (παιδική ή εφηβική ηλικία).
Τέλος στον τρίτο τύπο αλληλεπίδρασης, της ώριμης συμμετοχής, (mutual partίcipation), οι ασθενείς είναι ικανοί ή ζητούν μόνοι τους, να αναλάβουν τη φροντίδα του εαυτού τους. Αυτός ο τύπος αλληλεπίδρασης, που χαρακτηρίζεται από υψηλή συμμετοχή του ασθενούς στη διαχείριση της αρρώστιας, του συναντιέται στα χρόνια νοσήματα όπως η υπέρταση, o σακχαρώδης διαβήτης, η εκφυλιστική αρθροπάθεια κ.α., καθώς και σ΄ όλες τις δραστηριότητες αγωγής υγείας (health education) που ο γιατρός προωθεί μέσα στο ιατρείο του ή στην κοινότητα. Ο τύπος της σχέσης αυτής δεν είναι κατάλληλος για παιδιά ή άτομα με νοητική ανεπάρκεια, ή με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Ο τύπος της σχέσης αυτής είναι παρόμοιος μ' αυτή του ενήλικα προς ενήλικα.
Ποιος από τους τρεις παραπάνω τύπους είναι ο πλέον κατάλληλος για τη σχέση γιατρού-ασθενούς; Ο πρώτος τύπος αφορά τα επείγοντα περιστατικά στα οποία ο ασθενής έχει απώλεια της συνείδησής του. Ο τύπος της καθοδήγησης-συνεργασίας έχει κατάλληλη εφαρμογή στα έκτακτα περιστατικά, στα περισσότερα περιστατικά της παιδικής ηλικίας, σε άτομα με νοητική, ψυχική ή και σοβαρή σωματική ανεπάρκεια (που τα καθηλώνει στο κρεβάτι).
Για τα χρόνια νοσήματα και ιδιαίτερα αυτά που σήμερα ατrοκαλούμε "νοσήματα φθοράς ή πολιτισμού" πλέον κατάλληλος τύπος είναι αυτός της "ώριμης συμμετοχής". Συχνά όμως οι γιατροί προτιμούν για τα χρόνια νοσήματα τον δεύτερο τύπο. Εφόσον όμως πληρούνται οι συνθήκες για την εφαρμογή του τύπου της "ώριμης συμμετοχής" ο γιατρός θα πρέπει να είναι αυτός που σταδιακά - μέσω της εκπαίδευσης του ασθενούς του - θα αναπτύξει περαιτέρω τη μεταξύ τους σχέση.
Ο Friedson [2] ασκεί κριτική στην τυπολογία των Szasz-Ηollander θεωρώντας αυτή λογικά και εμπειρικά ελαττωματική. Η λογική σύμφωνα με τον Friedson [2], υπαγορεύει δυο άλλους τύπους αλληλεπίδρασης μεταξύ γιατρού-ασθενούς:
ένα σύμφωνα με τον οποίο ο ασθενής καθοδηγεί (guides) και ο γιατρός συνεργάζεται - cooperates) και
ένα στον οποίο ο ασθενής είναι ενεργητικός (active) και ο γιατρός παθητικός (passive).
Αν και γενικά τέτοιοι τύποι αλληλεπiδρασης δεν εiναι συχνοί, εν τούτοις σήμερα σε συνθήκες ελεύθερης παροχής υπηρεσιών δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις, στις οποίες o ασθενής δίνει οδηγίες και ο γιατρός συνεργάζεται. Τέτοιες είναι οι περιπτώσεις, που γιατροί από φόβο να μη δυσαρεστήσουν τους ασθενείς τους και τους χάσουν από πελάτες τους (μειώνοντας έτσι το εισόδημά τους) υπακούουν στις απαιτήσεις τους, αναφορικά με την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο, τη διάγνωση της αρρώστιας τους και τη θεραπεία της (2).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Szasz TS and Hοllander ΜΗ, Α Contribution to the Philosophy of Medicine: The Basic
Models of the Doctor-Patient Relationship. Α.Μ.Α. Arch Int Med 1956, 97: 585-592.
2. Friedson Ε. Profession of Medicine: Α study of the sociology of applied knowledge.
Dodd Mead, New York 1972.
