ΝΟΣΟΣ CROHN ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Γράφει η Χριστίνα Κωστάρα,
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, M.Sc

Φλεγμονώδη πάθηση του εντέρου. Χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή του εντέρου. Η απορροφητική επιφάνεια του λεπτού εντέρου παθαίνει σοβαρή φλεγμονή προκαλώντας δυσαπορρόφηση των τροφών. Ωστόσο, η φλεγμονώδη διαδικασία μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε περιοχή του γαστρεντερικού σωλήνα, από το στόμα μέχρι τον πρωκτό, αλλά συνήθως εμφανίζεται στον τελικό ειλεό. Συχνά επανεμφανίζεται μετά από χειρουργική εκτομή των προσβαλλόμενων περιοχών του εντέρου στο ή κοντά στο σημείο αναστόμωσης του εντέρου. Το προσβεβλημένο έντερο γίνεται πυκνό με σχηματισμό έκους του βλενογόννου υμένα, στένωση και σχηματισμό συριγγίου.

Εμφάνιση
Είναι κατεξοχήν πάθηση των νέων με κορύφωση στην εμφάνιση στην τρίτη και τέταρτη δεκαετία ζωής και μια δεύτερη κορύφωση κατά την όγδοοη δεκαετία της ζωής. Η αιτία είναι άγνωστη, αλλά γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο με το 10% των ασθενών να έχει στενό συγγενή με την νόσο. Η δίαιτα έχει ενοχοποιηθεί, ιδιαίτερα η ζάχαρη, αλλά σε μελέτη στην οποία δόθηκε δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες χωρίς ζάχαρη δεν κατέληξε σε κανένα πειστικό όφελος στην θεραπεία των ασθενών (Ritchie et al 1987). Περισσότερο πιθανοί αιτιολογικοί παράγοντες αποτελούν τα βακτήρια και άλλοι μικροοργανισμοί.

Συμπτώματα
Τα δύο κύρια εμφανιζόμενα συμπτώματα στην νόσο του Crohn είναι η διάρροια και ο πόνος στην κοιλιά, τα οποία εμφανίζονται στο 80-90% των περιπτώσεων. Συστηματικές εκδηλώσεις της νόσου του Crohn αποτελούν η αρθρίτιδα, η ιριδίτις και πιο σπάνια οι δερματικές και ηπατικές βλάβες. Στην οξεία φάση της έξαρσης της νόσου παρουσιάζεται πόνος στην κοιλιά, πυρετός, ναυτία και διάρροια. Στην χρόνια φάση της νόσου συνήθως παρουσιάζονται απώλεια βάρους, ανορεξία, αναιμία και στεατόρροια. Όταν η νόσος του Crohn προσβάλλει το παχύ έντερο, εμφανίζεται αιμορραγία του ορθού στο 50 % περίπου των περιπτώσεων, και είναι συχνή η περιπρωκτική ασθένεια. Στα παιδιά, εμφανίζεται καθυστερήση στην ανάπτυξη και στην σεξουαλική ωρίμανση, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της εφηβείας

Αντιμετώπιση
Κύριος στόχος της θεραπείας: Έλεγχος της φλεγμονής και αποτροπή των επιπλοκών. Αυτό επιτυγχάνεται με :

a)5-αμινο σαλικυλικά φάρμακα (σουλφασαλαζίνη, olsalazine, mesalanine) (μπορεί να προκαλέσουν αιμόλυση και να επιδεινώσουν την έλλειψη φολικού οξέος) και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
b) Στεροειδή (έχουν πολλές παρενέργειες):Παρατεταμένη χρήση στεροειδών επηρέαζει την ανάπτυξη και τα οστά

Σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται στοιχειακή διατροφή. Εγχείρηση είναι δυνατόν να χρειαστεί σε σοβαρές καταστάσεις (το 70% των ασθενών περίπου απαιτεί εγχείρηση σε κάποιο στάδιο της νόσου).

Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου

Διατροφικοί στόχοι

a)Διατήρηση ή βελτίωση της θρεπτικής κατάστασης του ασθενούς
b)Προαγωγή της ανάπτυξης
c)Βελτίωση του βάρους και του ύψους
d)Βελτίωση της όρεξης και μείωση της δυσαπορρόφησης

Η αναιμία (είτε λόγω της έλλειψης σιδήρου ή της έλλειψης φολικού ή και των δύο) και η απώλεια βάρους είναι δύο πολύ συνηθισμένες καταστάσεις.

Έλλειψη βιταμίνης Β12 παρατηρείται μετά από εκτομή στο ειλεό ή σε εκτεταμένη ειλεακή πάθηση, και χρήση φαρμάκων, ιδιαίτερα σουλφασαλαζίνης, μπορεί να προκαλέσει αιμόλυση και επιβαρυμένη έλλειψη φολικού οξέος. Γενική καταστολή της λειτουργίας του μυελού των οστών μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε σοβαρή ασθένεια. Εξετάσεις αίματος για σίδηρο, φεριττίνη, φολικό και βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητες για την διάγνωση της αιτίας της αναιμίας. Εάν εμφανίζεται στεατόρροια είναι πιθανόν να υπάρχουν αυξημένες απώλειες βιταμίνης Α και Ε, ασβεστίου, μαγνησίου και ψευδαργύρου. Η διατήρηση του φυσιολογικού σωματικού βάρους στους συγκεκριμένους ασθενείς είναι δύσκολη ενώ συχνά παρατηρείται απώλεια βάρους. Η βελτίωση της όρεξης και η μείωση της δυσαπορρόφησης θα πρέπει να αποτελούν στόχους της θεραπείας. Οι ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από την νόσο του Crohn μπορεί να αναπτύξουν οστεομαλακία, ελλείψεις σε λιποδιαλυτές βιταμίνες και έλλειψη σε μαγνήσιο και ψευδάργυρο.

Δίαιτα Νόσου του Crohn
H νόσος είναι χρόνια και η θεραπεία της απαιτεί την καλή συνεργασία και την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ ασθενούς και γιατρού, καθώς και τη θέληση του ασθενούς να θεραπευτεί. Η νόσος προοδεύει με εξάρσεις και τα μεταξύ αυτών διαστήματα ίσως είναι ελεύθερα συμπτωμάτων. Η επικοινωνία των ασθενών με το θεράποντα γιατρό πρέπει να είναι συνεχής και να γίνεται όποτε αισθάνονται ότι πρέπει να τον ενημερώνουν για κάποια μεταβολή ή για κάποιο πρόβλημα.

Οδηγίες ως προς τον ασθενή

Κάπνισμα. Μείωση ή, αν είναι δυνατόν, προοδευτική διακοπή.

Αλκοόλ. Σε περιορισμένη χρήση. Η μπίρα, το κόκκινο κρασί ή το τζιν μπορεί να προκαλέσουν διάρροια.

Δίαιτα.
1. Σε περιπτώσεις έκδηλης φλεγμονής του εντέρου, όταν υπάρχουν περιοχές εντερικής στένωσης ή τις εποχές έξαρσης της νόσου, όταν δηλαδή εμφανίζονται πόνοι ή διάρροια, η διατροφή θα πρέπει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες (ωμά φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ολόκληρα σπόρια, προϊόντα ολικής αλέσεως κτλ). Να προτιμώνται καλά μαγειρεμένα λαχανικά και ξεφλουδιμένα φρούτα, κομπόστες φρούτων.
2. Χαμηλή σε λιπαρά για την μείωση της στεατόρροιας
3. Κατανάλωση αρκετής ποσότητας πρωτείνη, όπως, π.χ., κρέας, ψάρι, κοτόπουλο (εάν το ανέχεστε) για τον επανασχηματισμό του εντέρου και την αντικατάσταση των απωλειών.
4. Αποφυγή σακχάρων και ολιγοσακχαριτών, όπως μέλι, ζάχαρη,
6. Το γάλα, η φέτα, τα μαλακά λευκά τυριά και τα γαλακτερά επιτρέπονται μόνο αν γίνονται ανεκτά. Για να δοκιμάσετε αν ανέχεστε τα γαλακτερά, πιείτε νηστικός ένα ποτήρι κρύο πλήρες γάλα.. Αν μέσα σε δύο ώρες παρατηρήσετε φουσκώματα στην κοιλιά ή και διάρροια, τότε είναι καλό να τα αποφεύγετε.
7. Αποφύγετε τα πικάντικα φαγητά και τα μπαχαρικά