Η ψυχοθεραπεία: Τι είναι, πως λειτουργεί και σε ποιους απευθύνεται;

"Τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε
δεν μπορούν να λυθούν στο ίδιο επίπεδο σκέψης
που βρισκόμασταν όταν τα δημιουργήσαμε"
Albert Einstein

του Νικήτα Καυκιού

Η ψυχοθεραπεία είναι η σχέση ανάμεσα σε ένα άτομο και ένα ειδικό, ο οποίος είναι εκπαιδευμένος να βοηθά τους ανθρώπους να καταλαβαίνουν τα αισθήματά τους και να αλλάζουν τη συμπεριφορά τους.

Ο ψυχοθεραπευτής χρησιμοποιεί μεθόδους και τεχνικές οι οποίες θεμελιώνονται σε επιστημονικές θεωρίες και αποσκοπούν στην θεραπεία ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων, τη βελτίωση ψυχολογικών δεξιοτήτων, αλλά και γενικότερα στην προσωπική ανάπτυξη και αυτογνωσία.

Πως λειτουργεί η ψυχοθεραπεία;

Ο σύμβουλος ή ο θεραπευτής προσφέρει ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης, αποδοχής και ειλικρινούς ενδιαφέροντος που σου επιτρέπει να εξερεύνησεις με ασφάλεια τα προβλήματα που σε απασχολούν και να ανακαλύψεις νέους τρόπους κατανόησης και αντιμετώπισης της πραγματικότητας.

Έχοντας τη δυνατότητα να εκφράσεις ελεύθερα τις σκέψεις και τα αισθήματά σου ανακαλύπτεις υποσυνείδητα κίνητρα, ανάγκες, προσδοκίες, φόβους και πεποιθήσεις τα οποία καθόριζαν τη ζωή σου χωρίς να το καταλαβαίνεις και ανακαλύπτεις νέους λειτουργικούς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.

Ο καλός θεραπευτής σε ακούει με σεβασμό και προσοχή χωρίς να σε κρίνει. Σου παρέχει ένα επικοινωνιακό χώρο συναισθηματικής ασφάλειας ώστε να έρθεις σε επαφή με τις άγνωστες πτυχές του εαυτού σου.

Η αποδοχή και ο σεβασμός των αδυναμιών σου από τον θεραπευτή, σε βοηθά να σέβεσαι και εσύ τον εαυτό σου και να νοιώθεις ισορροπία και εσωτερική αρμονία. Η αίσθηση ότι είσαι σημαντικός και αξιόλογος σε βοηθά να επιμείνεις στις προσπάθειές σου για αυτοβελτίωση.

Ο καλός θεραπευτής δεν καθοδηγεί δυναμικά την πορεία της προσωπικής σου αλλαγής αλλά σε βοηθά να αξιοποιήσεις τις δυνάμεις που κρύβονται μέσα σου ώστε να πετύχεις τους δικούς σου ρεαλιστικούς στόχους.

Δεν σε απαλλάσσει από την οδύνη αλλά σε βοηθά να την αντιμετωπίζεις με χιούμορ και δημιουργικότητα. Αντί να αποφεύγεις την εμπειρία της οδύνης, μαθαίνεις να αποφεύγεις τις αιτίες που την προκαλούν.

Με τη βοήθεια του θεραπευτή μαθαίνεις να βλέπεις πιο αισιόδοξα την πραγματικότητα. Ερμηνεύεις θετικά τα ερεθίσματα που μέχρι τώρα σου προξενούσαν άγχος, και φόβο. Ανακαλύπτεις νέους τρόπους αντιμετώπισης των καθημερινών αντιξοοτήτων. Αντιδράς συστηματικά σε αυτό που σε καταπιέζει και έχεις περισσότερες ευκαιρίες γόνιμων επιλογών.

Αρχίζεις να βλέπεις πιο ξεκάθαρα και να κατανοείς τη συμπεριφορά των άλλων. Όπως ο θεραπευτής σε αποδέχεται και σε καταλαβαίνει έτσι και εσύ αρχίζεις να δέχεσαι τους άλλους και να τους καταλαβαίνεις. Μαθαίνεις να συγχωρείς τα λάθη τους και κατά συνέπεια επικοινωνείς καλύτερα και βελτιώνεις τις σχέσεις σου.

Συνειδητοποιείς καλύτερα τη σχέση ανάμεσα στον τρόπο που σκέπτεσαι, που αισθάνεσαι και που συμπεριφέρεσαι.

Αναγνωρίζεις και αποφεύγεις τις ανεδαφικές προσδοκίες και τους ουτοπικούς στόχους.

Αναπτύσσεις τον αυτοέλεγχο και μαθαίνεις να προστατεύεις τον εαυτό σου από τις παγίδες στις οποίες σε οδηγούν οι ανεξέλεγκτες, παρορμητικές επιλογές.

Οι άνθρωποι ανατρέχουν στην ψυχοθεραπεία όταν:

Αισθάνονται έντονα και επίμονα αισθήματα άγχους, φόβου, θλίψης, σύγχυσης, ανίας, εξάντλησης η έλλειψης ελπίδας τα οποία δεν μπορούν να ξεπεράσουν μόνο με τις δικές τους προσπάθειες ή δεν γνωρίζουν τα ακριβή αίτια των αισθημάτων τους.

Οι συναισθηματικές και συγκινησιακές δυσκολίες διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία της καθημερινής τους ζωής.

Ενώ θέλουν δυσκολεύονται να αλλάξουν κάποια επιβλαβή συνήθεια ή συμπεριφορά.

Αντιμετωπίζουν δυσκολίες επικοινωνίας στις σχέσεις τους με άτομα του στενού περιβάλλοντος.

Δυσκολεύονται να βρουν φίλους ή ερωτικούς συντρόφους.

Η ζωή τους χαρακτηρίζεται από έλλειψη στόχων, αξιών και ιδανικών και δυσκολεύονται να αναλάβουν ευθύνες.

Συντρίβονται κάτω από το βάρος των περιστάσεων χωρίς να μπορούν να νιώσουν χαλάρωση και χαρά.

Αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο και δεν είναι κυρίαρχοι της ζωής τους.

Βασανίζονται από πιθανές ψυχογενείς σωματικές ενοχλήσεις όπως: έλκος στομάχου, δερματικά εξανθήματα ή άσθμα.

Επιθυμούν να διαχειρίζονται καλύτερα αρνητικές καταστάσεις, αισθήματα και συμπεριφορές όπως:
χαμηλή αυτοεκτίμηση, εργασιακό στρες, έμμονες ιδέες, ψυχαναγκαστικές πράξεις, διαταραχή της όρεξης για φαγητό, δυσκολία αυτοσυγκέντρωσης, μνήμης και προσοχής, διαταραχή του ύπνου, εξαρτήσεις, θρήνο για τον αποχωρισμό ή το θάνατο αγαπημένου προσώπου, προβλήματα σχολικής συμπεριφοράς, προβλήματα επικοινωνίας ομάδων, ψυχολογικά προβλήματα ή προκλητικές συμπεριφορές οικογενειακών μελών ή φίλων.

Στόχοι της ψυχοθεραπείας:

Αυτογνωσία.

Αντιμετώπιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων.

Εκμάθηση ικανοτήτων επικοινωνίας και τεχνικών επίλυσης προβλημάτων.

Αύξηση των επιδόσεων και βελτίωση της ικανότητας για αγάπη, εργασία, μάθηση και εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων.

Βελτίωση προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων.

Εναρμόνιση λογικής, συγκινήσεων και συμπεριφοράς.

Βελτίωση της εικόνας του εαυτού και της αυτοεκτίμησης.

Αύξηση ελευθερίας επιλογών.

Συμφιλίωση με την αναπόφευκτη οδύνη.

H αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας:

Οι περισσότερες έρευνες υποστηρίζουν ότι η θεραπεία μειώνει αποτελεσματικά το άγχος, την κατάθλιψη και το φόβο, αυξάνει τη δυνατότητα δημιουργικής επικοινωνίας και μειώνει την ένταση των ψυχογενών σωματικών συμπτωμάτων όπως εξάντληση, ταχυκαρδία, δυσκολίες αναπνοής και ζάλη.

Oι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν συμμετάσχει έστω και σε λίγες ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, νιώθουν πολύ καλύτερα από άτομα που ενώ αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα, δεν έκαναν καμιά θεραπεία.

Οι έρευνες υποστηρίζουν όλο και περισσότερο την άποψη ότι η ψυχολογική και η σωματική υγεία είναι στενά συνδεδεμένες και ότι η ψυχοθεραπεία βελτιώνει την γενική κατάσταση της υγείας.

Αν ξεκινήσω ψυχοθεραπεία, πως μπορώ να ωφεληθώ όσο είναι δυνατόν περισσότερο από αυτήν;

Ξεκαθάρισε στον θεραπευτή τις προσδοκίες σου και κράτησέ τον ενήμερο για όλους τους προβληματισμούς, τους φόβους και τις αμφιβολίες σου.

Παρακολούθησε με συνέπεια όλες τις συναντήσεις.

Αν σου έχει προτείνει μεθόδους ή τεχνικές προσπάθησε όσο μπορείς να τις εφαρμόζεις.

Αν είναι δυνατόν άφησε λίγο χρόνο ελεύθερο πριν και μετά από κάθε συνάντηση.

Πόσος χρόνος και πόσες συναντήσεις θα χρειασθούν για να πετύχω τους θεραπευτικούς μου στόχους;

Η διάρκεια της ψυχοθεραπείας και ο αριθμός των συναντήσεων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:

Το είδος και η σοβαρότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζεις:
Η αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης φοβίας μπορεί να είναι υπόθεση ελάχιστων συναντήσεων ενώ μια σοβαρή ψυχωσική διαταραχή μπορεί να απαιτεί εκτός από τα φάρμακα και μόνιμη ψυχολογική στήριξη.

Η θεραπευτική μέθοδος που ακολουθεί ο θεραπευτής:
Η ψυχανάλυση για παράδειγμα διαρκεί πολύ περισσότερο από την συμπεριφορική θεραπεία.

Η δυνατότητά σου να συνεργάζεσαι με το θεραπευτή:
Αν ο βαθμός και η ποιότητα των προβλημάτων μειώνει την ικανότητά σου να συνεργάζεσαι δημιουργικά με τον θεραπευτή και εκδηλώνεις αρνητισμό είναι πιθανό η θεραπευτική διαδικασία να καθυστερήσει.

Η λειτουργικότητα της συγκεκριμένης ψυχοθεραπευτικής μεθόδου στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προβλημάτων που θέλεις να ξεπεράσεις:
Για παράδειγμα ενώ η αγχώδης διαταραχή και οι κρίσεις πανικού αντιμετωπίζονται σε δέκα περίπου συναντήσεις με την γνωσιακή θεραπεία, η αντιμετώπιση πιο σοβαρών διαταραχών της προσωπικότητας που έχουν τη ρίζα τους σε τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας θα χρειασθούν πολύ περισσότερο χρόνο με την αναλυτική θεραπεία.

Η θετική ή αρνητική επιρροή που θα δεχθεί ο θεραπευόμενος από παράγοντες ανεξάρτητους από τη θεραπεία:
Η εύρεση εργασίας για παράδειγμα θα μπορούσε να βοηθήσει την γρήγορη, θετική έκβαση της θεραπείας ενώ ένας χωρισμός θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στα συναισθήματα του θεραπευόμενου και να καθυστερήσει τη θεραπεία.

Το «ύψος» των θεραπευτικών στόχων:
Η εκμάθηση τεχνικών αντιμετώπισης των συμπτωμάτων είναι πιο σύντομη από την αναδόμηση των βασικών «μηχανισμών» λειτουργίας της προσωπικότητας.

Φοβάμαι πως αν μαθευτεί ότι κάνω ψυχοθεραπεία θα με θεωρούν άρρωστο!

Το ξεκίνημα της ψυχοθεραπείας είναι πράξη που δείχνει υγεία και δύναμη. Το πρόβλημα είναι η οδύνη, όχι οι προσπάθειες που κάνουμε για να απαλλαγούμε από αυτήν.

Η ψυχοθεραπεία είναι ένα ελπιδοφόρο βήμα για μια πιο ικανοποιητική ζωή

Είναι σημαντικό να μην επιτρέπουμε στους άλλους να καθορίζουν την προσωπική μας πορεία.

Οι άνθρωποι που σκέπτονται αρνητικά πάντοτε θα βρίσκουν λόγους για να μας εμποδίζουν και να αμφισβητούν τις επιλογές μας.

Οι άνθρωποι που μας αγαπούν πραγματικά υποστηρίζουν τις επιλογές μας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την προσωπική μας υγεία και ευτυχία.

Ο τρόπος που ο κόσμος αντιλαμβάνεται την ψυχοθεραπεία έχει βελτιωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια.

Πως μπορώ να διαπιστώνω ότι η ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική;

Ξεκινώντας την ψυχοθεραπεία, είναι σημαντικό να θέσεις ξεκάθαρους στόχους με τον θεραπευτή σου. Ίσως θέλεις να ξεπεράσεις κάποια αισθήματα απελπισίας που είναι συνδεδεμένα με την κατάθλιψη. Ίσως θέλεις να μάθεις να ελέγχεις κάποιο φόβο ή άγχος που διαταράσσει την καθημερινή σου ζωή. Να θυμάσαι ότι μερικοί στόχοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να πραγματοποιηθούν από ότι άλλοι.

Ίσως είναι ανάγκη να προσαρμόσεις τους στόχους στο χρόνο που διαθέτεις για την θεραπεία.

Είναι καλό σημάδι αν μετά από λίγες συναντήσεις αισθάνεσαι ότι αυτό που κάνεις αξίζει τον κόπο και έχεις μια καλή σχέση με τον θεραπευτή. Από την άλλη πλευρά όμως αν νιώθεις ότι έχεις «κολλήσει» ή απογοητευθεί ή ενοχληθεί από κάτι πρέπει να ενημερώσεις τον ψυχοθεραπευτή. Ίσως σε στενοχωρεί το ύφος ή ο τρόπος του ψυχοθεραπευτή ή διαφωνείς με κάποια τεχνική ή μέθοδο που εφαρμόσατε. Σχεδόν πάντοτε η έκφραση της διαφωνίας ή της ανησυχίας θα βοηθήσει σημαντικά τη θεραπευτική διαδικασία.

Αν σκέφτεσαι να διακόψεις την ψυχοθεραπεία, συζήτησέ το με τον ψυχοθεραπευτή. Αν εξακολουθείς να έχεις αμφιβολίες ζήτησε τη γνώμη ενός άλλου ειδικού.

Κατά την διάρκεια της ψυχοθεραπείας αναδύονται ποικίλα συναισθήματα και συγκινήσεις. Μερικοί ενδοιασμοί προέρχονται από τη δυσκολία που νιώθει κανείς όταν πρόκειται να εκφράσει και να συζητήσει τραυματικές και επώδυνες εμπειρίες. Όταν όμως συμβαίνει κάτι τέτοιο, αυτό είναι μια πολύ καλή ένδειξη ότι αρχίζεις να εξερευνάς βαθύτερα στρώματα της ψυχικής σου ζωής.

Ο στόχος δεν είναι απλά να νιώσεις καλά κατά τη διάρκεια της συνάντησης ή αμέσως μετά από αυτή, αλλά να βάλεις τις βάσεις ώστε μετά από λίγο καιρό, να είσαι σε θέση να σκέπτεσαι και να αισθάνεσαι με τρόπο πολύ πιο ωφέλιμο για τη ζωή σου.

Μερικές φορές η οδύνη είναι το αναπόφευκτο συναίσθημα που θα γίνει η κινητήριος δύναμη της αλλαγής.

Σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας είναι απαραίτητο να αξιολογούμε μαζί με τον θεραπευτή σε ποιο βαθμό έχουμε πετύχει τους αρχικούς θεραπευτικούς μας στόχους.

Η επίτευξη αυτών των στόχων θα είναι και ο κύριος παράγοντας που θα καθορίσει το τέλος της θεραπείας.

του Νικήτα Καυκιού

http://www.psyche.gr/psychology.htm

Ομιλίες π. Βαρνάβα Γιάγκου - Εφημέριου Ι. Ν. Λαοδηγήτριας Θεσσαλονίκης

"ουδέν γάρ εστι κεκαλυμμένον
ο ουκ αποκαλυφθήσεται, και
κρυπτόν ό ου γνωσθήσεται".
Ματθ. 10, 26

Για τους εραστές της Αλήθειας...

Ψυχοθεραπευτικές ομιλίες για νέους

ΟΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΜΑΣ (πατηρ Παϊσιου)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ‘’Διήλθομεν δια πυρός και ύδατος...’’

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - Η αρρώστια

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - Η αναπηρία είναι ευλογία από τον Θεό

Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση ή γαστρο-οισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ)

Θρασύβουλος Πόδας Γαστρεντερολόγος (κλινική Άγιος Λουκάς)

Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση είναι η επιστροφή των περιεχομένων του στομάχου (υγρών ή στερεών) στον οισοφάγο. Αυτό συμβαίνει διότι ο σφιγκτήρας (η βαλβίδα) που προστατεύει τον οισοφάγο από τα υγρά τού στομάχου δε λειτουργεί κανονικά. Το αποτέλεσμα αυτής της δυσλειτουργίας είναι ότι το γαστρικό οξύ ανεβαίνει στον οισοφάγο, ή ακόμη ψηλότερα, στο φάρυγγα ή τη στοματική κοιλότητα. Επειδή όλα αυτά τα όργανα δεν έχουν σχεδόν καμία προστασία απέναντι στο γαστρικό οξύ, αν η επίδρασή του είναι για λίγο χρόνο, προκαλείται πόνος ή άλλα συμπτώματα. Αν η επίδρασή του είναι για μακρότερο διάστημα, προκαλείται συχνά έγκαυμα (φλεγμονή ή έλκος).

Η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και τα συμπτώματά της μπορεί να προκληθούν από διάφορες αιτίες, ή συνηθέστερα από συνδυασμό αιτιών. Η κύρια αιτία είναι η παράλυση του σφιγκτήρα, μόνιμη ή παροδική, ενώ σε μικρότερο βαθμό παίζουν ρόλο η περιορισμένη κινητικότητα του οισοφάγου ή και του στομάχου, καθώς και η μειωμένη τοπική αντίσταση του οισοφάγου στο γαστρικό οξύ.

Άλλοι παράγοντες που προδιαθέτουν στη νόσο είναι η ύπαρξη διαφραγματοκήλης, η παχυσαρκία, η εγκυμοσύνη, ο σακχαρώδης διαβήτης ή άλλες ασθένειες, διάφορες τροφές όπως ο καφές, το αλκοόλ κ.λ.π., το κάπνισμα, και τέλος πολλά φάρμακα όπως τα αντιφλεγμονώδη (Βολταρέν, Μεζουλίντ, Πονστάν, Ασπιρίνη, Μπρουφέν κ.λ.π.), μερικά αντικαταθλιπτικά και άλλα.

Η συχνότητα της νόσου στον πληθυσμό ποικίλει. Γύρω στο 60% των ενηλίκων υποφέρει από "ξινίλες" κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ το 7% υποφέρουν καθημερινά και το 20% μία φορά την εβδομάδα. Περίπου 10% από όσους έχουν συχνά ενοχλήματα, αν υποβληθούν σε γαστροσκόπηση, θα βρεθούν να έχουν βλάβες στον οισοφάγο.

Η νόσος αφορά όλες τις ηλικίες, άνδρες και γυναίκες το ίδιο. Οι άνδρες όμως παρουσιάζουν 2-3 φορές πιο συχνά βλάβη στον οισοφάγο (οισοφαγίτιδα), καθώς και 10 φορές πιο συχνά οισοφάγο Μπάρετ (βλ. πλαίσιο).

Συμπτώματα

Τα κύρια συμπτώματα της ΓΟΠΝ είναι:

καούρες

ξινίλες

πόνος στο στήθος που πολλές φορές μοιάζει με καρδιακό πόνο (στηθάγχη) και συχνά επεκτείνεται στην πλάτη και μπορεί να στείλει τον ασθενή σε καρδιολόγο

κακοσμία στόματος (διαβρωμένα δόντια)

φαρυγγίτιδα

"βρογχικό άσθμα" ή βήχας, κυρίως το βράδυ

χαλασμένα δόντια

έμετοι ή ναυτία

σιελόρροια

άσχημη γεύση

βράγχος φωνής (βραχνάδα)

ανορεξία και απώλεια βάρους

αναιμία, αιματέμεση ή απώλεια αίματος από το ορθό (μέλαινα)

ρέψιμο ή φούσκωμα

άλγος κατά την κατάποση (οδυνοφαγία)

Εξετάσεις
Αιματολογικές εξετάσεις είναι απαραίτητες κυρίως για εντοπισμό αναιμίας. Η γαστροσκόπηση είναι ίσως η πιο σημαντική εξέταση, η οποία χαρτογραφεί το εσωτερικό ολόκληρου του ανώτερου πεπτικού συστήματος. Ανατομικές ανωμαλίες και χημικές βλάβες από το γαστρικό οξύ μπορούν να γίνουν ξεκάθαρες και η λήψη βιοψιών είναι εύκολη υπόθεση.

Βαριούχο γεύμα σε ορισμένες περιπτώσεις.

Πεχαμετρία και μανομετρία οισοφάγου.

Ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Ακτινογραφία θώρακος και κοιλίας.

Θεραπεία

Η θεραπεία περιλαμβάνει μία σειρά από μέτρα.

Φάρμακα: Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται αποβλέπουν κυρίως στη μείωση της παραγωγής του γαστρικού οξέος (ανταγωνιστές της αντλίας πρωτονίων), στην προώθηση του περιεχομένου του οισοφάγου προς το στομάχι, στην εξουδετέρωση του γαστρικού οξέος (αντι-όξινα), σπασμολυτικά, αναλγητικά κ.λ.π.

Δίαιτα: Αποφυγή τροφών που είτε προκαλούν αύξηση της έκκρισης γαστρικού οξέος (αναστρέφοντας το αποτέλεσμα των φαρμάκων), είτε χαλαρώνουν το γαστρο-οισοφαγικό σφιγκτήρα περισσότερο, προκαλώντας μεγαλύτερη παλινδρόμηση.

Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες: Μερική ανύψωση του κρεβατιού κατά τον ύπνο, αποφυγή σφικτής ενδυμασίας, αποφυγή έντονης σωματικής άσκησης και εργασίας σε σκυμμένη στάση.

Προσοχή στα φάρμακα που συνταγογραφούν ιατροί άλλων ειδικοτήτων.

Οισοφάγος Μπάρετ (Barrett)

Όταν η επικάλυψη του οισοφάγου (βλεννογόνος) υποστεί καταστροφή από το γαστρικό οξύ, ακολουθεί μία περίοδος επούλωσης. Τα κύτταρα που δημιουργούνται κατά την επούλωση δεν είναι πάντα φυσιολογικά, δηλαδή κύτταρα οισοφάγου. Μερικές φορές έχουν τα χαρακτηριστικά κυττάρων του στομάχου και η περιοχή όπου εμφανίζονται ονομάζεται οισοφάγος Μπάρετ (Barrett). Η σημασία του έγκειται στο γεγονός ότι από τους ασθενείς με οισοφάγο Μπάρετ, ένα ποσοστό 1- 3% ανά έτος παρουσιάζει ανάπτυξη καρκινώματος.

Ενημέρωση και Πληροφόρηση: Ανάγκη του Αρρώστου, Καθήκον του Γιατρού

Δρ. Αντώνης Παπαγιάννης

Πνευμονολόγος

Η επικοινωνία είναι η αρχή και το τέλος κάθε σχέσης γιατρού με άρρωστο, είτε αυτή έχει να κάνει με ένα απλό κρυολόγημα, είτε με τη διενέργεια μιας αξονικής τομογραφίας ή με την ανάγκη για μια σοβαρή χειρουργική επέμβαση. Η καλή επικοινωνία είναι ένα από τα κριτήρια με τα οποία οι ασθενείς κρίνουν τους γιατρούς. Αντίθετα, η κακή επικοινωνία (π.χ. έλλειψη επεξηγήσεων, χρήση δυσνόητης ιατρικής ορολογίας ή παρανόηση των πληροφοριών) είναι μια από τις πιο συχνές αιτίες παραπόνων των ασθενών εναντίον των ιατρών, και αποτελεί έναν από τους λόγους που κάνουν τους ασθενείς να στρέφονται σε ‘εναλλακτικές’ μορφές ιατρικής.

Η επικοινωνία με τους ασθενείς και τους συγγενείς τους δεν περιορίζεται μόνο στις λεγόμενες ‘δυσάρεστες ειδήσεις’ (π.χ. ανακοίνωση της διάγνωσης ενός καρκίνου), που αποτελούν ιδιαίτερες και δύσκολες περιπτώσεις. Η λήψη του συνηθισμένου ιατρικού ιστορικού και η παροχή βασικών κλινικών πληροφοριών στους ασθενείς είναι καθημερινές μορφές επικοινωνίας που συχνά παραμελούνται. Με την τελευταία θα ασχοληθούμε στη συνέχεια.

Τι πληροφορίες χρειάζεται ο άρρωστος, και με ποια μορφή;

Ως προς τη μορφή της πληροφόρησης, τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον προφορικό λόγο. Πριν λίγα χρόνια, σε έρευνα που κάναμε στην Ουαλία, βρήκαμε ότι το 88% των ασθενών προτιμούσε τις προφορικές πληροφορίες, ενώ μόνο το 23% των ασθενών ζητούσε έντυπα φυλλάδια με ή χωρίς προφορική ενημέρωση. Είναι φανερό ότι οι ασθενείς θέλουν να ακούνε το γιατρό να μιλάει. Η ροή των πληροφοριών πρέπει να αρχίζει από την πρώτη επαφή του γιατρού με τον ασθενή, και βοηθάει να μειωθεί το άγχος και η ανησυχία που έχει ο τελευταίος. Η πρώτη επίσκεψη δίνει την ευκαιρία να θεμελιώσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης με τον άρρωστο, πάνω στην οποία θα χτίσουμε την μελλοντική μας συνεργασία.

Τι χρειάζεται να μάθει ο ασθενής;

Στην έρευνά μας, οι ασθενείς γενικά ανέφεραν ότι είχαν λάβει επαρκείς πληροφορίες για τη θεραπεία τους, αλλά πολύ λιγότερες για τα αίτια και τη φύση της νόσου, τις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις και την πρόγνωση. Ας δούμε ένα-ένα τα στοιχεία της ολοκληρωμένης πληροφόρησης:

Το όνομα της νόσου:

Συχνά ακούγεται πολύπλοκο και δυσνόητο, και θα πρέπει να το εξηγούμε στον άρρωστο. Έτσι, λέξεις όπως ‘μυοκαρδιοπάθεια’ ή ‘εκκολπωματίτιδα’ μπορεί να είναι γνωστές στους γιατρούς, αλλά δεν σημαίνουν πολλά για τους ασθενείς (που μπορεί να τις καταλαβαίνουν λανθασμένα).

Η αιτία της νόσου:

Είναι μεταδοτική; Είναι κληρονομική; Είναι κάτι για το οποίο ευθύνεται ο ίδιος ο ασθενής; Είναι άγνωστη; Τα ερωτήματα αυτά συχνά περιμένουν απάντηση, και ανάλογο καθησυχασμό του αρρώστου.

Φύση και πρόγνωση της νόσου:

Τι συμπτώματα προκαλεί; Ποια είναι η εξέλιξή της; Θα κρατήσει πολύ καιρό; Θα υποχωρήσει μόνη της ή με θεραπεία ή θα χειροτερεύει συνεχώς; Θα αφήσει κάποια αναπηρία; Αυτές οι πολύ δικαιολογημένες απορίες θα πρέπει να απαντηθούν με την ανάλογη ευαισθησία από το γιατρό.

Διαγνωστικές εξετάσεις:

Θα πρέπει πάντα να εξηγούνται στον άρρωστο, ιδίως εκείνες που περιλαμβάνουν κάποια επεμβατική πράξη ή εμπεριέχουν κάποιο κίνδυνο. Επίσης, ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει με ποιον τρόπο τα αποτελέσματα θα καθορίσουν την αντιμετώπιση της νόσου.

Θεραπεία:

Τι περιλαμβάνει (φάρμακα, νοσηλεία, επεμβάσεις κτλ.); Ποια θα είναι η διάρκειά της; Τι επιπτώσεις και παρενέργειες μπορεί να έχει; Πόσο γρήγορα θα φανεί το αποτέλεσμα; Η καλή ενημέρωση θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την συμμόρφωση του αρρώστου με τη θεραπεία.

Ανάλογες πληροφορίες είναι ίσως ακόμη περισσότερο απαραίτητες σε ανθρώπους που έχουν μεν κάποια συμπτώματα, αλλά ο έλεγχος έχει αποκλείσει κάποια σοβαρή αιτία. Εδώ πρέπει με τρόπο σαφή και υπεύθυνο να εξηγήσουμε τα αρνητικά ευρήματα των εξετάσεων. Δεν θα πρέπει ποτέ να αφήνουμε τον άλλο να μαντέψει ότι «μάλλον είναι καλά τα πράγματα αφού δε μου λένε τίποτε» (συνήθως η εμπειρία διδάσκει το αντίστροφο: όταν ο γιατρός δε μιλάει, ο ασθενής φαντάζεται το χειρότερο). Αν π.χ. ο λόγος της επίσκεψης ήταν η υποψία ή ο φόβος ενός καρκίνου, θα πρέπει να λέμε κατηγορηματικά στον ασθενή ότι κάτι τέτοιο δε βρέθηκε.

Ας μη λησμονούμε ακόμη ότι οι ασθενείς είναι κι αυτοί άνθρωποι σαν εμάς, και περιμένουν κατανόηση και συμπάθεια από το γιατρό τους. Η ενημέρωση δε θα πρέπει να γίνεται με ξερό, διδακτικό ύφος, αλλά με γνήσια διάθεση να τους βοηθήσουμε. Απαραίτητη είναι πάντα η διάκριση, η ευαισθησία και ο σεβασμός των συναισθημάτων του ασθενούς. Ο τελευταίος μπορεί να ικανοποιηθεί περισσότερο από τη δυνατότητα που είχε να μιλήσει και να ακούσει, παρά από τις επιστημονικές γνώσεις που θα αποκτήσει από το διάλογο αυτό. Λίγο χιούμορ συχνά κάνει πιο άνετη τη συζήτηση, ωστόσο δε θα πρέπει να γίνεται σε βάρος του ασθενούς, ούτε να παίρνει χυδαίο και αθυρόστομο χαρακτήρα. Ακόμη, δε θα πρέπει να γίνεται σε χρόνο ακατάλληλο (π.χ. μόλις έχουμε συζητήσει μια δύσκολη διάγνωση), ούτε να χρησιμοποιείται για να αλλάξουμε κουβέντα και να αποφύγουμε τις ερωτήσεις του ασθενούς. Αν ο τελευταίος δείχνει ότι δεν έχει διάθεση για αστεία, θα πρέπει να σεβασθούμε την επιθυμία του.

Η παροχή πληροφοριών είναι μια βασική τέχνη, που μαθαίνεται και τελειοποιείται, όπως η λήψη του ιστορικού και η κλινική εξέταση, με τη συνεχή εξάσκηση, τη δοκιμή και το σφάλμα, σε όλη τη διάρκεια της καριέρας ενός γιατρού.

Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς την επιθυμία τους για γνώση και πληροφόρηση, και θα πρέπει να προσαρμόζουμε την τεχνική μας στην ψυχολογία και τις ανάγκες τους. Ωστόσο, όλοι οι ασθενείς θέλουν να τους ακούσει ο γιατρός, να τους καταλάβει, να τους εξηγήσει το πρόβλημά τους, και να συζητήσει μαζί τους την καλύτερη δυνατή λύση. Όλα αυτά περιέχονται στην καλή επικοινωνία. Ο χρόνος που αφιερώνεται σ’ αυτήν αποτελεί ουσιαστική επένδυση για την επαγγελματική ανάπτυξη του γιατρού και την ικανοποίηση του αρρώστου.

Σημείωση : Ο πνευμονολόγος Αντώνης Παπαγιάννης, συνεργάτης της Κλινικής Άγιος Λουκάς, έχει γράψει το βιβλίο ‘Μιλώντας με τον άρρωστο: εισαγωγή στην κλινική επικοινωνία’ (University Studio Press 2003).

Ταραγμένη ψυχή, πόνος στο σώμα

Γνωρίζετε τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν είμαστε θυμωμένοι; Tα αγγεία μας συσπώνται, αυξάνεται η έκκριση γαστρικού οξέος και παρατηρείται έντονη κινητικότητα του εντέρου. H θλίψη, από την άλλη μεριά, συνήθως προκαλεί μια επιβράδυνση του ρυθμού της αναπνοής, μυϊκή χαλάρωση και αίσθημα ανορεξίας. Eίναι γεγονός ότι οι σκέψεις, οι συγκινήσεις και τα συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν τις σωματικές μας λειτουργίες, κάτι που αποδίδεται με τις γνωστές σε όλους μας λαϊκές εκφράσεις όπως "μου κάθισε στο στομάχι", "μου στάθηκε στο λαιμό", "μου κόπηκαν τα πόδια"... Σήμερα, οι ειδικοί αποδέχονται πλέον αυτή τη λαϊκή σοφία και εξηγούν ότι πολλές και διαφορετικές ασθένειες -από την υπέρταση μέχρι το έλκος- έχουν ένα κοινό στοιχείο: ανήκουν στις ψυχοσωματικές νόσους, δηλαδή στις παθήσεις για την πρόκληση των οποίων συμβάλλουν σημαντικά οι ψυχολογικοί παράγοντες. Το σώμα μας είναι ο "εκφραστής" των συναισθημάτων μας Tα συναισθήματά μας επηρεάζουν κάθε κύτταρο του οργανισμού μας. Δεν μπορούμε βέβαια να ισχυριστούμε ότι ένα συναίσθημα, π.χ. η στεναχώρια, επηρεάζει αποκλειστικά και μόνο ένα συγκεκριμένο όργανο. Eπηρεάζει συνολικά όλον τον οργανισμό, αλλά ίσως η επίδρασή του να είναι περισσότερο έκδηλη στη λειτουργία ορισμένων οργάνων, π.χ. στην περιοχή του στήθους. Σύμφωνα με ορισμένες απόψεις -οι οποίες ωστόσο θεωρούνται απλοϊκές και όχι αποδεκτές επιστημονικά-, κάποια όργανα "εκφράζουν" περισσότερο ορισμένα συναισθήματα, π.χ., η λύπη σε πολλούς ανθρώπους εκφράζεται με ένα αίσθημα δυσφορίας στην περιοχή της καρδιάς, ο φόβος συχνά προκαλεί ένα σφίξιμο στο στομάχι κλπ. Πρέπει να τονίσουμε όμως ότι αυτές οι αναλογίες είναι σχετικές. Πέραν αυτού, πάντοτε παίζουν ρόλο η γενετική προδιάθεση και η ευαισθησία κάθε ατόμου. Τι είναι οι ψυχοσωματικές ασθένειες Kάθε σκέψη που περνάει από το μυαλό μας επηρεάζει όλη τη χημεία του σώματός μας: τους νευρομεταβιβαστές του εγκεφάλου, τις ορμόνες, τον τόνο των αγγείων και των μυών. H επίδρασή της μοιάζει με μια δόνηση θετική ή αρνητική, ανάλογα με τα συναισθήματα που προκαλεί. Eίναι δυνατόν να ενισχύσει ή να αποδυναμώσει το σθένος του οργανισμού μας, συμβάλλοντας στην πρόκληση ασθενειών. Oι ειδικοί εξηγούν ότι κάθε νόσημα υπόκειται στην αλληλεπίδραση οργανικών, ψυχολογικών καθώς και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων. Έχει επικρατήσει ωστόσο να θεωρούμε "ψυχοσωματικά" εκείνα τα νοσήματα στα οποία ο ψυχολογικός παράγοντας υπερισχύει. Aυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι στις ψυχοσωματικές νόσους παύουν να παίζουν σημαντικό ρόλο η κληρονομικότητα, ο τρόπος ζωής και η ευπάθεια κάθε ατόμου. Mε απλά λόγια, παρόμοιες ψυχολογικά φορτισμένες καταστάσεις δεν προκαλούν τα ίδια συναισθήματα, ούτε μας επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο. Όταν κάποιος χάσει ένα αγαπημένο του πρόσωπο, λόγου χάρη, είναι πιθανό να παρουσιάσει υπέρταση, ακόμη και καρδιακό επεισόδιο. Σε κάποιον άλλον το ίδιο γεγονός μπορεί να προκαλέσει έλκος, ενώ ένας τρίτος είναι πιθανό να μην παρουσιάσει κανένα σοβαρό σωματικό σύμπτωμα. Οι συνήθεις "στόχοι" των ψυχοσωματικών ενοχλήσεων Στομάχι - έντερο: Tο στομάχι δεν χωνεύει μόνο το φαγητό. "Xωνεύει" και όλες τις νέες εμπειρίες. Γι αυτό, όταν μας είναι δύσκολο να αποδεχθούμε μια καινούργια άποψη ή ένα πρόσωπο, λέμε ότι μας "κάθισε στο στομάχι" ή "δεν μπορώ να τον χωνέψω". Eικάζεται ότι οι άνθρωποι που φοβούνται, διστάζουν ή δυσκολεύονται να αφομοιώσουν νέες ιδέες είναι πιθανό να αντιμετωπίζουν γαστρεντερικά προβλήματα. Tο γαστρεντερικό σύστημα μάλιστα έχει χαρακτηριστεί "αντηχείο των συγκινήσεων", γιατί αποτελεί τον πλέον ευαίσθητο δίαυλο έκφρασης των ψυχικών φορτίσεων. Γι' αυτό και για πολλά γαστρεντερικά προβλήματα οι ψυχολογικοί παράγοντες θεωρείται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως: το έλκος του δωδεκαδακτύλου το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου η δυσκοιλιότητα η ελκώδης κολίτιδα η χρόνια γαστρίτιδα Για το έλκος, αν και είναι αποδεδειγμένο πλέον ότι οφείλεται κυρίως στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, έχει υποστηριχθεί ότι και ο ψυχολογικός παράγοντας συμβάλλει στην πρόκλησή του, με τη μορφή της συναισθηματικής διαπάλης ανάμεσα στην ασυνείδητη ανάγκη για τρυφερότητα και στοργή του ασθενούς και στη συνειδητή του επιθυμία να είναι αδέσμευτος και κυρίαρχος. Aυτή η συναισθηματική φόρτιση συμβάλλει στην ενεργοποίηση μίας σειράς μηχανισμών που οδηγούν στην υπερέκκριση γαστρικού υγρού και στη μείωση της άμυνας του οργανισμού, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτος στους παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Λαιμός: Στο λαιμό βρίσκεται το κατεξοχήν όργανο της επικοινωνίας, ο λάρυγγας. Γι αυτό και μας "στέκονται στο λαιμό" όσα δεν μπορούμε να "καταπιούμε" όταν μιλάμε και επικοινωνούμε με τους γύρω μας. Eικάζεται μάλιστα ότι ο συχνός και ανεξήγητος ερεθισμός του λαιμού εμφανίζεται συχνά σε αγχώδη άτομα, εξαιτίας της συνεχούς έκκρισης αδρεναλίνης (ορμόνη του στρες), που προκαλεί ξηρότητα στο βλεννογόνο του λαιμού. Aυχένας: Aναμφισβήτητα, η κακή στάση του σώματος συμβάλλει στην πρόκληση προβλημάτων στον αυχένα. Όταν όμως το οργανικό αίτιο δεν είναι τόσο προφανές, τότε το συνηθέστερο αίτιο είναι η λεγόμενη αυχεναλγία τάσεως, δηλαδή η συνεχής και ακούσια σύσπαση των μυών του αυχένα σε άτομα που βρίσκονται σε μόνιμη υπερένταση ή έχουν έντονο άγχος (παρότι η παροδική σύσπαση ενός μυός δεν προκαλεί πόνο, όταν αυτή είναι διαρκής και επαναλαμβανόμενη, γίνεται επώδυνη). Πνεύμονες: Όταν μαθαίνουμε ένα άσχημο νέο ή αντιμετωπίζουμε μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση, είναι πιθανό να αισθανθούμε δύσπνοια, να νιώσουμε ότι η ατμόσφαιρα είναι πνιγηρή, ότι ασφυκτιούμε. Tο αναπνευστικό μας σύστημα θεωρείται εξαιρετικά ευαίσθητο στις συναισθηματικές πιέσεις που βιώνουμε. Aκόμη και το απλό κρυολόγημα έχει συσχετιστεί με την έντονη συναισθηματική αναστάτωση του ασθενούς λίγες μέρες πριν από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. H επίδραση των ψυχικών φορτίσεων στο αναπνευστικό σύστημα αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι αναπνευστικές διαταραχές, όπως το άσθμα, συχνά παρουσιάζουν έξαρση (π.χ. ασθματική κρίση) όταν ο ασθενής βρίσκεται σε κατάσταση έντονου στρες. Mάλιστα, η εφαρμογή της ψυχοθεραπείας συμπληρωματικά με τη φαρμακευτική αγωγή έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την αντιμετώπιση του άσθματος και την ύφεση των συμπτωμάτων του. Kαρδιά: Πόσες φορές δεν έχουμε αισθανθεί ένα σφίξιμο στην περιοχή της καρδιάς μετά από μια στενάχωρη σκέψη; Aυτό συμβαίνει επειδή η καρδιά μας δεν είναι μόνο μία αντλία που στέλνει αίμα σε όλο το σώμα, είναι το κατεξοχήν όργανο του σώματος που συνδέεται με τα συναισθήματά μας! Δεν είναι τυχαίο ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες συμβάλλουν σε καρδιαγγειακές διαταραχές, όπως η στεφανιαία νόσος και η υπέρταση. Eίναι γνωστό ότι για περίπου το 95% των υπερτασικών τα αίτια της πάθησής τους παραμένουν άγνωστα (ιδιοπαθής υπέρταση). Eάν όμως, πέρα από το ιατρικό ιστορικό αυτών των ανθρώπων, επιχειρήσουμε να πάρουμε και το ιστορικό της ψυχικής τους κατάστασης, είναι πολύ πιθανό να διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για ανθρώπους που βιώνουν συναισθηματικά προβλήματα τα οποία δεν έχουν καταφέρει να επιλύσουν ή πιέζονται από καταστάσεις που δεν μπορούν να ελέγξουν (π.χ., είναι άνεργοι, έχουν οικογενειακά προβλήματα κλπ.). Όσον αφορά τη στεφανιαία νόσο, πολυάριθμες έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι ορισμένες πλευρές της συμπεριφοράς μας (π.χ., η έντονη επιθετικότητα, η ανταγωνιστικότητα) αποτελούν παράγοντες κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο. Παρατηρήθηκε επίσης ότι τα άτομα με έντονα επιθετική συμπεριφορά τείνουν να καπνίζουν και να πίνουν πολύ, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την υγεία της καρδιάς τους. Δέρμα: Έχει παρατηρηθεί ότι το 40% των ασθενών που προσέρχονται στο ιατρείο του δερματολόγου παρουσιάζουν κάποια μορφή ήπιας ή σοβαρότερης ψυχικής διαταραχής. Tο έντονο άγχος, ο φόβος, η οργή, η αίσθηση εκμετάλλευσης από τους άλλους, καθώς και οι καταστάσεις στρες που προκαλούν έντονη ψυχική φόρτιση, είναι δυνατό να επηρεάσουν τη φυσιολογία του δέρματος, προκαλώντας αυξημένη έκκριση ιδρώτα, έντονο ερύθημα στο πρόσωπο, έξαρση της ακμής, εμφάνιση έρπητα, ακόμη και παροδική τριχόπτωση. Επίσης, μπορεί να παρουσιαστεί έντονο αίσθημα κνησμού (φαγούρα), είτε εντοπισμένο σε μία περιοχή του σώματος (π.χ., αυχένας, κνήμη, οπίσθια) είτε γενικευμένο σε όλο το σώμα. Στην περίπτωση αυτήν ο ερεθισμός του δέρματος τελικά προκαλείται από το επίμονο ξύσιμο. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, φαίνεται ότι η αντιμετώπιση του ασθενούς από τον ψυχολόγο ή τον ψυχίατρο έχει καλύτερα αποτελέσματα σε σύγκριση με τη δερματική θεραπεία. Kεφάλι: Μία κεφαλαλγία μπορεί να οφείλεται σε ποικίλα αίτια: νοητική κόπωση, τραυματισμός, κληρονομικότητα (ιδιαίτερα στις ημικρανίες), στέρηση του καφέ κλπ. Όταν όμως δεν υπάρχουν οργανικά αίτια, ο πόνος στο κεφάλι οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες (ψυχογενής κεφαλαλγία), όπως οι έντονες συγκρούσεις, οι στρεσογόνοι καταστάσεις και το αίσθημα της ματαίωσης. Aρκετοί ψυχαναλυτές υποστηρίζουν ότι οι συχνοί και ανεξήγητοι πονοκέφαλοι πιθανώς να σχετίζονται με τη δυσκολία μας να αποδεχθούμε τον ίδιο μας τον εαυτό, με την άρνηση του εαυτού μας. Ποίοι υποφέρουν συχνότερα; Πολλά γεγονότα της ζωής μας, π.χ., ένα διαζύγιο, μία απόλυση, κάποιες αλλαγές στο χώρο της εργασίας μας, τα προβλήματα υγείας ή η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, οι συχνές διαφωνίες με το σύντροφό μας, ακόμη και τα νομικά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουμε, αποτελούν πηγές άγχους, στρες ή και κατάθλιψης. Oι εσωστρεφείς και οι ανασφαλείς άνθρωποι, που τείνουν να τα "κρατούν" όλα μέσα τους και δυσκολεύονται να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, είναι πιο ευάλωτοι στις ψυχοσωματικές παθήσεις, γιατί συνήθως δεν κατορθώνουν να βρουν διέξοδο στις συναισθηματικές πιέσεις, με αποτέλεσμα αυτές να αθροίζονται και τελικά να ξεσπούν με τη μορφή οργανικών συμπτωμάτων (πονοκέφαλοι, κολικοί, δύσπνοια κ.ά.). Συναισθηματική εκπαίδευση: Το μυστικό της υγείας Η έκφραση των συναισθημάτων είναι το κλειδί της ψυχοσωματικής μας ισορροπίας. Δεν εννοούμε απλώς τη λεκτική περιγραφή των συναισθημάτων μας, τη νοητική τους "απόδοση". O νους δεν επαρκεί. Xρειάζεται και η συμμετοχή του σώματος. H προσπάθεια να αφουγκραστούμε την αντίδραση του σώματός μας, να αφήσουμε να κυλήσουν τα δάκρυα της λύπης ή της χαράς, να νιώσουμε την ταραχή που προκαλούν ο φόβος, ο θυμός και η οργή. Eάν δεν εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, εάν δεν τολμήσουμε να τα διερευνήσουμε, τότε αυτά θα βρουν μια άλλη δίοδο, ξεσπώντας στο σώμα μας και προκαλώντας τα συμπτώματα μιας αρρώστιας, που μπορεί να είναι από ένα συνάχι έως κάτι πολύ πιο σοβαρό. Tα συμπτώματα αυτά μάς στέλνουν ένα μήνυμα, μας "μιλούν" για τα συναισθήματα από τα οποία θελήσαμε να αποστασιοποιηθούμε, παρότι αποτελούν κομμάτι του εαυτού μας. Aκόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τις ενοχλήσεις μας παίζουν καθοριστικό ρόλο. Όταν κάποιος, π.χ., περιγράφει τον πονοκέφαλό του σαν "ένα σφυρί που χτυπάει το κεφάλι του" του, είναι αναμενόμενο ότι θα νιώθει πολύ έντονο πόνο. Eάν κάποιος επιμένει να αποκαλεί το πεπτικό του σύστημα "βρωμοσωλήνα", ουσιαστικά θεωρεί ότι κάτι τόσο απαίσιο του "αξίζει" να νοσήσει. Eπιχειρώντας ακόμη και μία συνειδητά ηπιότερη επιλογή λέξεων, με τη βοήθεια του ειδικού στο πλαίσιο της "συναισθηματικής εκπαίδευσης" του ασθενούς, έχει παρατηρηθεί ότι υποχωρεί η ένταση των συμπτωμάτων. H κατάλληλη θεραπεία Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών νόσων, συνήθως απαιτείται μία συνδυαστική αγωγή, η οποία περιλαμβάνει τη θεραπεία των σωματικών συμπτωμάτων (π.χ., από το δερματολόγο, τον καρδιολόγο κτλ.) και την ψυχοθεραπεία, η οποία συμπληρώνει την ιατρική αγωγή. H μέθοδος που ακολουθείται εξατομικεύεται ανάλογα με την ασθένεια και τον ασθενή. H επιτυχία των μεθόδων εξαρτάται από τη φύση και την έκταση του προβλήματος, από το τι ταιριάζει στον ασθενή, και φυσικά από τη σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται ανάμεσα στον ασθενή και το θεραπευτή. Oι μορφές θεραπείας περιλαμβάνουν: Θεραπείες όπως η ψυχανάλυση Μεθόδους ψυχοθεραπείας που βασίζονται στην τροποποίηση της συμπεριφοράς (προσπάθεια εξάλειψης της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς που συντελεί στο παθολογικό πρόβλημα και εκμάθησης μίας πιο αποδεκτής συμπεριφοράς) και ανάλογες τεχνικές, π.χ., μυϊκή χαλάρωση, ελεγχόμενη αναπνοή Συμμετοχή σε ομάδες ψυχοθεραπείας (group therapy), όπου μπορείτε να συζητήσετε άφοβα με άλλους ανθρώπους που έχουν το ίδιο πρόβλημα με εσάς και να μοιραστείτε μαζί τους τις σκέψεις, τους φόβους και τις αμφιβολίες σας Συμμετοχή σε ομάδες συναισθηματικής εκπαίδευσης ανά είδος συμπτωμάτων (π.χ., πονοκέφαλοι) Λήψη φαρμακευτικής αγωγής (αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά) κυρίως για την αντιμετώπιση του άγχους ή όταν υπάρχει κατάθλιψη Ολιστικές θεραπείες που βλέπουν τον οργανισμό ως σύνολο (π.χ., βελονισμός, ομοιοπαθητική) επίσης βοηθούν. Οι εσωστρεφείς άνθρωποι, που δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, είναι πιο ευάλωτοι στις ψυχοσωματικές παθήσεις

Στρες: φυσιολογία, επιπτώσεις και προφύλαξη

Το στρες είναι μια σωματική, ψυχική και συναισθηματική αντίδραση σε καταστάσεις που προκαλούν φόβο, αβεβαιότητα, κίνδυνο, έξαψη, ερεθισμό, σύγχυση ή αλλαγή. Αποτελεί την απάντηση του οργανισμού σε ένα ερέθισμα και είναι κατάσταση άμυνας και αυτορύθμισης. Ανεξάρτητα από το αν το ερέθισμα είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο, το στρες απαιτεί από τον οργανισμό «απάντηση», με τη μορφή της ρύθμισης ή της προσαρμογής. Σε κανονικές ποσότητες αποτελεί κινητήρια δύναμη για τον άνθρωπο, για επιβίωση και δημιουργία, όμως οι συνθήκες ζωής, οι αρνητικές σκέψεις και οι εσφαλμένες λογικές του ανθρώπου κάνουν συχνά το φορτίο του στρες δυσβάσταχτο.

Η λέξη στρες προέρχεται από την λατινική districtus που σημαίνει δεμένος, περιζωσμένος, σφιγμένος και υποδηλώνει αναμφίβολα τη δυσκολία, στην οποία περιέρχεται όποιος βιώνει στρες. Ο επιστημονικός όρος στρες προέρχεται από τη μηχανική (π.χ. πόσο στρες αποτελεί για την γέφυρα ένα φορτίο), όμως είναι ο πλέον κατάλληλος και για τον άνθρωπο που δέχεται, κατά αναλογία, ψυχολογικά βάρη και πιέσεις. Εννοιολογικά ο όρος στρες παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία, η οποία αποτυπώνεται στην ευρύτητα της χρήσης του. Περιγράφει την αντίδραση του οργανισμού σε διάφορα ερεθίσματα, όμως με την ίδια λέξη περιγράφονται και τα ίδια τα ερεθίσματα (θόρυβος, τραύμα, κ.λ.π.), περιγράφει επίσης ψυχολογικούς παράγοντες (σύγχυση, κ.λ.π.), αλλά και οργανικές αντιδράσεις. Τέλος υποδηλώνει ψυχική ένταση και άγχος. Στον καθημερινό λόγο συχνά το στρες ταυτίζεται με το άγχος. Η ταύτιση αυτή είναι λανθασμένη και δημιουργεί σύγχυση, συχνά και στους ίδιους τους ειδικούς. Το άγχος μπορεί να επιφέρει στο φυσιολογικό επίπεδο ίδια αποτελέσματα με το στρες, όμως στο ψυχολογικό πεδίο αποτελεί υποσύνολό του, καθώς αποτελεί την υποκειμενική αντίληψη των στρεσσογόνων καταστάσεων, το πώς δηλαδή βιώνει κάθε άνθρωπος τις καταστάσεις αυτές. Αντίθετα το στρες είναι μια αντικειμενική και ασυνείδητη διαδικασία. Στόχος της είναι η διατήρηση της ισορροπίας (ομοιόστασης) του οργανισμού.

Με απλά λόγια στρες είναι οτιδήποτε μας καλεί να προσαρμοσθούμε ή να αντεπεξέλθουμε και μπορεί να προέρχεται από το περιβάλλον, το σώμα ή το νου μας.

Το στρες διαχωρίζεται, ως προς την ένταση, σε:
Υγιές ή σύνηθες, υπό την επίδραση του οποίου ο άνθρωπος κινητοποιεί δυνάμεις για να επιλύσει προβλήματα. Το στρες αυτό συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και αποτελεί κινητήρια δύναμη για το άτομο.
Αυξημένο, κατά το οποίο δαπανούνται μεγάλα αποθέματα δυνάμεων για τη διευθέτηση του προβλήματος. Στην περίπτωση αυτή το άτομο οδηγείται συνήθως σε σωματική ή ψυχική βλάβη με μακροχρόνιες ή μόνιμες επιπτώσεις.
Ακραίο, που αποτελεί το όριο των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Είναι οι καταστάσεις κατά τις οποίες ο άνθρωπος χάνει την ικανότητα να επιλύει προβλήματα και αποσύρεται.

Το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στη σωματική και ψυχική υγεία, καθώς και σε προβλήματα συμπεριφοράς. Τα ενδεικτικά προβλήματα υγείας που ενδέχεται να προκαλέσει αφορούν το καρδιοαναπνευστικό σύστημα (ισχαιμική προσβολή, έμφραγμα του μυοκαρδίου, άσθμα, ιδιοπαθή υπέρταση), το γαστρεντερικό (γαστρίτιδα, έλκος στόμαχου, έλκος δωδεκαδάκτυλου, ελκώδης κολίτιδα, ευερέθιστο έντερο) και τις ασθένειες του κεντρικού νευρικού συστήματος (νευρώσεις, ψυχώσεις). Επίσης προβλήματα όπως οι κεφαλαλγίες, η τριχόπτωση, οι στοματικές και δερματικές παθήσεις, οι μυϊκές συσπάσεις ή τα νευρικά τικ, η ευερέθιστη κύστη, η αμηνόρροια, η πρόωρη εκσπερμάτιση ή η ανικανότητα συχνά οφείλονται στη χρόνια ή ακραία επίδραση στρεσσογόνων παραγόντων.

Ο μηχανισμός εμφάνισης και λειτουργίας του στρες με απλά λόγια έχει ως εξής:

Διάφοροι στρεσσογόνοι παράγοντες επιδρούν μεμονωμένα ή εν συνόλω και κινητοποιούν τον οργανισμό που αναζητά να απαντήσει στα ερεθίσματα, δηλαδή να προσαρμοσθεί.

Ως απάντηση εμφανίζεται το στρες, το οποίο προκαλεί αλλαγές στη δομή, στη χημική σύνθεση και τη λειτουργία του σώματος. Με τον τρόπο αυτό ο οργανισμός κινητοποιεί δυνάμεις και αυξάνει το επίπεδο άμυνας. Η διαδικασία αυτή ονομάστηκε το 1956 από τον ενδοκρινολόγο Hans Selye, «Γενικό Σύνδρομο Προσαρμογής».

Ο Selye μίλησε πρώτος για την επίδραση του στρες στο σώμα μετά από πολύχρονες μελέτες στις επιπτώσεις του στρες σε ζώα. Το Γ.Σ.Π. έχει τρία στάδια.

Στο πρώτο στάδιο σημαίνει ένα είδος συναγερμού που κινητοποιεί τις δυνάμεις του οργανισμού να αναλάβουν δράση. Η αντίδραση αυτή είναι ένα αρχέγονο ρεφλέξ που ονομάζεται και αντίδραση «πάλης ή φυγής», καθώς προετοιμάζει τον οργανισμό με κλιμακούμενες βιοχημικές αλλαγές και για τις δυο πιθανότητες.

Στο δεύτερο, ο οργανισμός αναγνωρίζει το αρνητικό ερέθισμα και αντιστέκεται, προσπαθώντας να διατηρήσει σταθερές τις λειτουργίες του.

Αν το στρες διαρκέσει πολύ ή είναι ιδιαίτερα έντονο ξεκινά ένα τρίτο στάδιο, η εξάντληση, κατά την οποία ο οργανισμός εξάντλησε όλα τα σωματικά, διανοητικά, συναισθηματικά και χημικά αποθέματά του. Το στάδιο αυτό σχετίζεται με το χρόνιο στρες και οδηγεί σε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.


Το στρες ανάλογα με τους τομείς που επηρεάζει μπορεί να είναι:

Αισθητηριακό, που οφείλεται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος από τα περιφερειακά αισθητήρια όργανα και τις αντίστοιχες δομές του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (Κ.Ν.Σ.).

Ψυχικό, που δημιουργείται από την επεξεργασία πληροφοριών που επιβαρύνουν τις ψυχικές λειτουργίες. Συγκεκριμένα την προσοχή, τη μνήμη, την κατανόηση, τη σκέψη και τη λήψη αποφάσεων.

Συναισθηματικό, το οποίο προκαλείται από καταστάσεις που προκαλούν παρορμητικές αντιδράσεις (θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως ψυχοκοινωνικό στρες).

Είναι σημαντικό να καταλάβει κανείς τι είναι το στρες και πώς λειτουργεί, καθώς η ευθύνη της αντιμετώπισης, κυρίως μέσα από την πρόληψη, είναι πρωτίστως ατομική του υπόθεση.

Πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει τα σημάδια του στρες και να αποφεύγει την ψυχική εξάντληση, την κατάθλιψη, την επαγγελματική εξουθένωση, την κατάρρευση ή την ασθένεια. Μια ανεκτή ποσότητα στρες είναι απαραίτητη για να αποφύγουμε την ανία και να έχουμε κίνητρο για τις δραστηριότητές μας.

Κάθε οργανισμός έχει τη δική του αντοχή στο στρες και η «ανεκτή ποσότητα στρες» είναι κάτι το καθαρά υποκειμενικό. Όμως το υψηλό στρες για μια μακρά περίοδο μπορεί να βλάψει την υγεία για αυτό χρειάζεται παρακολούθηση και έλεγχο, ώστε να διατηρείται σε ανεκτά επίπεδα.

Υπάρχουν ψυχικές και σωματικές τεχνικές ελέγχου του στρες όπως η πρόβλεψη και η αποφυγή. Επίσης η ορθολογική και θετική σκέψη, η αυθυποβολή, ο διαλογισμός, οι τεχνικές έλεγχου της αναπνοής, η χαλάρωση, η άσκηση κ.α. Η καθημερινή χρήση αυτών των τεχνικών και η εκμάθηση επικοινωνιακών δεξιοτήτων, ο έλεγχος του θυμού και της επιθετικότητας και η βελτίωση της προσαρμογής δημιουργούν μια πλατφόρμα έλεγχου του στρες.

Κανείς δεν μπορεί να αποφύγει το στρες, αλλά μπορεί να μάθει να το ελέγχει επηρεάζοντας έτσι θετικά τη ζωή του και τη ζωή των άλλων.

Η Οικονομία Της Αγοράς Και Η Βιολογική Κρίση

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ

Όλοι μιλούν στις μέρες μας για την οικολογική κρίση και όλα τα MME αναφέρονται συχνά για την επιδεινούμενη οικολογική κρίση, για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, για επικείμενες οικολογικές καταστροφές κ.λπ. Κανείς δεν θα μπορούσε φυσικά να αμφισβητήσει την έκταση και σοβαρότητα της υπάρχουσας οικολογικής κρίσης, σαν αναπόσπαστο μέρος της γενικής, πολυδιάστατης κρίσης της εποχής μας (κρίση πολιτική, κοινωνική και οικονομική).

Ελάχιστοι ωστόσο ειδικοί ασχολούνται σοβαρά και συστηματικά για μια άλλη παράλληλη κρίση, εξίσου σοβαρή, εξίσου τρομακτική σε έκταση και συνέπειες —τη βιολογική κρίση. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι θα ήταν προσωπικά δύσκολο να περιλάβουμε τη βιολογική κρίση στην οικολογική κρίση, επειδή η οικολογική κρίση, με τη συνήθη έννοια που της αποδίδεται, αναφέρεται στο περιβάλλον και την υποβάθμισή του και ελάχιστα ασχολείται με τη βιολογική υπόσταση του ανθρώπου. Με μια όμως ευρύτερη έννοια της οικολογικής κρίσης που εισάγουμε εδώ θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τη βιολογική κρίση σαν τμήμα της οικολογικής κρίσης, με την έννοια ότι η βιολογική κρίση οφείλεται βασικά στην επιδείνωση περιβαλλοντικών παραγόντων, ως συνέπεια της συγκέντρωσης οικονομικής και πολιτικής δύναμης στη νεοφιλελεύθερη φάση της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς. Γενικά, η βιολογική κρίση είναι μέρος της ευρύτερης οικολογικής κρίσης, καθόσον ο άνθρωπος αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος του οικοσυστήματος. Όπως είναι γνωστό, η επιστήμη της Οικολογίας, ως κλάδος της Βιολογίας, έχει ως αντικείμενο το οικοσύστημα και ερευνά τις ευρύτερες σχέσεις των οργανισμών (φυτών, ζώων και ανθρώπου) με το περιβάλλον τους, καθώς και τις συνέπειες των ομαλών και ανώμαλων σχέσεων μεταξύ τους.

(διαβάστε περισσότερα...)

Προβιοτικά: Τα βακτήρια της υγείας

Από τον ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ

Όλοι έχουμε στο σώμα μας δισεκατομμύρια μικρόβια, τα οποία επηρεάζουν τη λειτουργική μας κατάσταση. Ειδικά μέσα στον εντερικό σωλήνα ζουν περισσότερα από 500 είδη βακτηρίων με διαφορετικές ιδιότητες, ωφέλιμες ή βλαβερές για τον οργανισμό. Τα βακτήρια που συμπεριφέρνονται φιλικά προς το έντερο και έχουν ευεργετικές ιδιότητες για την ομαλή λειτουργία του ονομάζονται προβιοτικά.

Η εντερική χλωρίδα

Τόσο τα προβιοτικά όσο και τα επιβλαβή βακτήρια αποτελούν τμήμα του συνόλου των μικροβίων που συνθέτουν την εντερική χλωρίδα. Η εντερική χλωρίδα αποτελεί ένα πολύπλοκο μικροβιακό οικοσύστημα με έντονη βιολογική δράση αλλά και πολύ ευαίσθητη ισορροπία, που συχνά διαταράσσεται από παράγοντες όπως η κακή διατροφή, το άγχος, η δυσκοιλιότητα, οι ασθένειες και η λήψη αντιβιοτικών ή άλλων φαρμάκων. Για παράδειγμα, σκοπός χρήσης των αντιβιοτικών είναι η καταπολέμηση βλαβερών μικροβίων. Δυστυχώς, όμως, καταστρέφουν συγχρόνως και ωφέλιμα μικρόβια, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της εντερικής χλωρίδας. Εάν όμως η φυσιολογική πληθυσμιακή ισορροπία ανατραπεί εις βάρος των ωφέλιμων μικροβίων, με αποτέλεσμα τα επιβλαβή να αποκτήσουν τον έλεγχο, δημιουργείται δυσβίωση. Η δυσβίωση είναι μια λανθάνουσα λειτουργική κατάσταση που μπορεί μακροχρόνια να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Μάλιστα, η σύσταση της εντερικής χλωρίδας μεταβάλλεται σταδιακά καθώς μεγαλώνουμε, κι αυτό μας κάνει ακόμα περισσότερο ευάλωτους.

Ενίσχυση των φιλικών βακτηρίων

Εξαιτίας των ευεργετικών επιδράσεών τους στην ανθρώπινη υγεία, τα προβιοτικά βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των επιστημονικών ερευνών. Αφενός τα ευρήματα για την ευνοϊκή επίδραση ορισμένων βακτηρίων, όπως αυτών που παραδοσιακά χρησιμοποιούνται στην παρασκευή γιαουρτιού, αφετέρου η διαπίστωση ότι μια διατροφή με πολύ λίγα νωπά και ανεπεξέργαστα τρόφιμα μπορεί να ελαττώσει τα ωφέλιμα μικρόβια της εντερικής χλωρίδας, οδήγησε στην κατασκευή εμπλουτισμένων τροφίμων, κυρίως γαλακτοκομικών, με διάφορους φιλικούς μικροοργανισμούς. Η πρόσληψη φιλικών βακτηρίων μέσω της κατανάλωσης εμπλουτισμένων τροφίμων ή ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής αποτελεί σήμερα μια από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους ενίσχυσης της εντερικής χλωρίδας. Συστήνεται δε ιδιαιτέρως σε άτομα που παρουσιάζουν προβλήματα στο έντερο ή στο στομάχι, πάσχουν από χρόνιες φλεγμονές, λοιμώξεις ή υποτροπιάζουσες μυκητιάσεις, λαμβάνουν φάρμακα (αντιβιοτικά, αντισυλληπτικά, κορτιζόνη, αντιφλεγμονώδη, χημειοθεραπευτικά κ.ά.), δεν διατρέφονται καλά, ζουν σε μολυσμένο περιβάλλον ή έχουν πολύ άγχος.

Εξασφάλιση βιοασφάλειας

Το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο ορίζει ότι οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούνται ως καλλιέργειες πρέπει να είναι ασφαλείς, να μην παράγουν τοξικές ουσίες και να προσδίδουν στα προϊόντα επιθυμητά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον πρέπει να είναι ζωντανοί και υγιείς όταν φτάνουν στο έντερό μας κι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι ανθεκτικοί στις συνθήκες επεξεργασίας και αποθήκευσης των συγκεκριμένων τροφίμων. Πριν λοιπόν από την προσθήκη οποιουδήποτε προβιοτικού σε τρόφιμα ή τη διάθεσή του στην κατανάλωση με τη μορφή συμπληρώματος διατροφής, είναι υποχρεωτική η πλήρης διερεύνηση της ιδιαίτερης δράσης του και ειδικά η διεξαγωγή εκτεταμένων μελετών για την αξιολόγηση της ασφάλειάς του. Κι αυτό επιβάλλεται, γιατί τα προβιοτικά ναι μεν είναι φυσιολογικοί φιλικοί άποικοι του εντερικού μας σωλήνα, ωστόσο δεν παύουν να είναι ζωντανά μικρόβια που καταναλώνονται σε ποικίλες δόσεις από άτομα διαφόρων ηλικιών, με διαφορετική κατάσταση υγείας. Πάντως, τα πιο συνηθισμένα προβιοτικά, όπως οι γαλακτοβάκιλοι και τα bifido-βακτήρια, χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια χωρίς να έχουν αναφερθεί αρνητικές τους επιδράσεις, ακόμα και σε πολύ μεγάλες δόσεις.

Πρεβιοτικά και συμβιοτικά

Τα προβιοτικά των τροφίμων πρέπει να είναι ικανά να περάσουν αλώβητα από το όξινο περιβάλλον του στομάχου και από τη συνάντησή τους με χολικά οξέα, να προσκολληθούν στα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου και να παραγάγουν αντιμικροβιακές ουσίες που θα ανταγωνιστούν τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Οι ικανότητες αυτές ενισχύονται από κάποια συστατικά ορισμένων τροφών, που ονομάζονται πρεβιοτικά. Τα πρεβιοτικά, όπως η ινουλίνη, οι γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GΟS) και οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS), δεν διασπώνται επαρκώς στο ανώτερο πεπτικό και φτάνουν σχεδόν άπεπτα στο παχύ έντερο. Εκεί αποτελούν θρεπτικό υλικό για τα προβιοτικά μικρόβια, βοηθώντας στον εκλεκτικό πολλαπλασιασμό ενός ή περισσότερων ειδών τους αλλά και στην αύξηση της δραστικότητάς τους. Πρεβιοτικά υπάρχουν σε διάφορα φυτά (π.χ. ραδίκια, αγκινάρες, κρεμμύδια, σκόρδο), ενώ προστίθενται σε διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα, ροφήματα, κρέμες και γλυκά. Το ανθρώπινο γάλα είναι επίσης πολύ πλούσιο σε πρεβιοτικά, κάτι που αποδεικνύει άλλη μια φορά τη σπουδαιότητα του μητρικού θηλασμού. Προϊόντα διατροφής που περιέχουν από τη φύση τους ή εμπλουτίζονται με συνδυασμούς προβιοτικών και πρεβιοτικών ονομάζονται συμβιοτικά (synbiotics). Στόχος των συμβιοτικών είναι η συνεργατική αλληλεπίδραση προβιοτικών και πρεβιοτικών, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η προσπάθεια εγκατάστασης των μικροβιακών προσθέτων της τροφής στον πεπτικό σωλήνα αλλά και η επιβίωσή τους.

Ο ρόλος της σωστής διατροφής

Εκτός από την κατανάλωση προβιοτικών, είναι αυτονόητο ότι υπάρχουν και άλλοι διατροφικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην αποκατάσταση των αποθεμάτων του εντέρου σε φιλικά μικρόβια και στον περαιτέρω πολλαπλασιασμό τους. Τροφές που ενισχύουν τα φιλικά βακτήρια είναι κυρίως οι υδατάνθρακες και οι φυτικές ίνες που βρίσκονται στα λαχανικά, τα χόρτα, τα πλήρη δημητριακά και τα όσπρια καθώς και τα γαλακτοκομικά που παρασκευάζονται με παραδοσιακό τρόπο, όπως το γιαούρτι και τα φρέσκα τυριά. Αντίθετα, αρνητική επίδραση στην ισορροπία της εντερικής χλωρίδας έχουν η ανεπαρκής πρόσληψη υγρών και η υπερβολική κατανάλωση κρέατος, ζωικών λιπαρών, ζάχαρης, γλυκών, αναψυκτικών, καφέδων και πρόχειρων φαγητών.

Τα προβιοτικά στα τρόφιμα
Προβιοτικοί μικροοργανισμοί υπάρχουν κυρίως στα προϊόντα που υφίστανται ζύμωση τα περισσότερα είδη τους ανιχνεύονται στα παραδοσιακά γιαούρτια και τυριά (φέτα, κεφαλοτύρι, μπάντζος, ανεβατό, τελεμές), στο ξινόγαλα, το κεφίρ και τον τραχανά. Μπορούν επίσης να καλλιεργηθούν και να προστεθούν σε προϊόντα όπως το βιομηχανοποιημένο γιαούρτι και το γάλα ή σε διατροφικά συμπληρώματα. Όταν καταναλώνουμε προβιοτικά με τη μορφή συμπληρώματος διατροφής, θα πρέπει να ακολουθούμε αυστηρά τις συστάσεις του γιατρού και τις ιδιαίτερες οδηγίες χρήσης των σκευασμάτων, ενώ όταν τα καταναλώνουμε μέσω εμπλουτισμένων τροφίμων, θα πρέπει να τα διατηρούμε στο ψυγείο, εκτός εάν αναφέρεται στη συσκευασία τους ότι αυτό δεν είναι απαραίτητο. Επίσης, είναι προτιμότερο να τα λαμβάνουμε σε αρκετή χρονική απόσταση από τα γεύματα, για να μην καταστρέφονται από τα πεπτικά οξέα που δημιουργούνται με την ταυτόχρονη λήψη άλλων τροφίμων.

Τα οφέλη των προβιοτικών στην υγεία
Αποδεδειγμένα

• Εξισορρόπηση εντερικής χλωρίδας.
• Παρεμπόδιση δράσης παθογόνων μικροοργανισμών.
• Ελάττωση δυσανεξίας στη λακτόζη.
• Ανακούφιση δυσκοιλιότητας.
• Αντιμετώπιση διάρροιας από μακροχρόνια χρήση αντιβιοτικών.
• Ενίσχυση αμυντικών μηχανισμών και φυσικής ανοσίας.
• Μείωση μεταλλάξεων εντερικών βακτηρίων.
• Περιορισμός ζυμώσεων τροφών στο έντερο (φουσκώματα, πρηξίματα, αέρια).
• Ανακούφιση από ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα κ.ά.).
• Γενικότερη ελάττωση φλεγμονών.
• Θεραπεία οξείας παιδικής διάρροιας και διάρροιας ιώσεων.
• Πρόληψη επανεμφάνισης ψευδοκαρκίνου ουροδόχου κύστης.
• Περιορισμός τερηδόνας που οφείλεται σε στρεπτόκοκκους mutans.

Πιθανολογούμενα

• Βελτίωση πέψης.
• Βραδύτερος ρυθμός εκκένωσης εντέρου.
• Αύξηση σύνθεσης βιταμινών Β.
• Αύξηση απορρόφησης και βιοδιαθεσιμότητας θρεπτικών συστατικών.
• Πρόληψη και αντιμετώπιση μυκητιάσεων.
• Συνολικά βελτιωμένη άμυνα ανοσοποιητικού συστήματος.
• Ελάττωση αυξημένης χοληστερόλης αίματος, τριγλυκεριδίων και αρτηριακής πίεσης.
• Αναχαίτιση αθηροσκλήρωσης.
• Αντικαρκινικές ιδιότητες.
• Πρόληψη δυσκοιλιότητας ή διάρροιας.
• Ανακούφιση αλλεργιών και τροφικών δυσανεξιών.
• Μείωση δερματοπαθειών.
• Αποκατάσταση μικροβιακής χλωρίδας έπειτα από μακροχρόνια λήψη αντιβίωσης ή άλλων ισχυρών φαρμάκων.
• Ευεργετική δράση σε άτομα που πάσχουν από: κολπίτιδες, στοματίτιδες, ρευματοειδή αρθρίτιδα, διαβήτη, οστεοπενία και αναπνευστικά προβλήματα.

Ο ρόλος των προβιοτικών στην υγεία μας

Διαφορετικά είδη προβιοτικών δρουν με διαφορετικούς τρόπους και έχουν διαφορετικά θετικά αποτελέσματα. Σε γενικές όμως γραμμές έχει αποδειχτεί ότι η προσθήκη περισσότερων προβιοτικών στο διαιτολόγιό μας βοηθάει να διατηρηθεί η ισορροπία της εντερικής χλωρίδας και σε ορισμένες περιπτώσεις να αλλάξει η πληθυσμιακή σύστασή της, ευνοώντας την επικράτηση των ωφέλιμων μικροοργανισμών έναντι των επιβλαβών. Η αλλαγή αυτή επιφέρει ευεργετικά αντιμικροβιακά, βιοχημικά και φυσιολογικά αποτελέσματα σε ολόκληρο τον οργανισμό και όχι μόνο στο γαστρεντερικό σύστημα, αφού κάθε μέρος του ανθρώπινου σώματος που διαθέτει χλωρίδα, όπως η στοματική κοιλότητα, το ουρογεννητικό σύστημα και το ανώτερο αναπνευστικό, αποτελεί δυνητικά πεδίο δράσης για τα προβιοτικά.

Ποζιτρονική Τομογραφία - Νέα μέθοδος διάγνωσης

Μια νέα και αξιόπιστη εξέταση μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς με καρκίνο.

Όπως είπε, μιλώντας στο Prevention, ο Δρ. Ι. Ε. Δατσέρης, Διευθυντής του Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός, «η ποζιτρονική τομογραφία μπορεί να διαγνώσει τυχόν υποτροπή του καρκίνου σε πρώιμο στάδιο». Με τη βοήθεια των δυνατοτήτων της πυρηνικής ιατρικής, η συγκεκριμένη εξέταση μπορεί να υπολογίσει την ποσότητα γλυκόζης που καταναλώνει το κύτταρο (τα καρκινικά κύτταρα καταναλώνουν περισσότερη γλυκόζη). Στην Ελλάδα γίνεται στον Eυαγγελισμό και σε άλλα δύο νοσηλευτικά ιδρύματα. Κοστίζει γύρω στα 1.500 ευρώ και, στα δημόσια νοσοκομεία, καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία.

Μία ώρα πριν την εξέταση θα σας χορηγηθεί ένα ήπιο αγχολυτικό, που θα βοηθήσει τους μυς σας να είναι χαλαροί κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Ακόμη, ο γιατρός θα μετρήσει το σάκχαρό σας. Σε περίπτωση που ξεπερνάει τα 150 mg/dl, η εξέταση θα πρέπει να ματαιωθεί. Διαφορετικά, αφού ο γιατρός πάρει το ιστορικό σας, θα σας χορηγήσει το φάρμακο για να κάνετε την εξέταση και στη συνέχεια θα πρέπει να παραμείνετε ήρεμοι για 50 λεπτά σε ένα ειδικά διαμορφωμένο δωμάτιο. Έπειτα, θα οδηγηθείτε στο χώρο της εξέτασης. Οι τομογραφίες διαρκούν 45 λεπτά. Η συνολική διάρκεια της διαδικασίας και η παραμονή στο νοσοκομείο είναι 3 ώρες.

Περισσότερες πληροφορίες: Μπορείτε να επισκεφτείτε την ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.evaggelismos-hosp.gr.

Μια επαναστατική νέα θεραπευτική μέθοδος για πλήρες κλείσιμο των συριγγίων (EN)

Surgisis AFP Plug: Procedure

What happens during the procedure?

1. The doctor locates the inside opening of the fistula in the anal canal using a fistula probe and irrigates the tract.

2. The Surgisis AFP plug is pulled into the inside opening. The doctor notes where the plug enters the primary opening and cuts the plug to size.

3. The inside opening is closed by suturing the top tissue layers of the anal canal over the Surgisis AFP plug's head.

4. Finally, the doctor sutures the tip of the plug to the edge of the exterior opening at skin level (optional). The exterior opening is not closed to allow for drainage. The tip of the plug is trimmed at skin level.

Σημαντικές εξελίξεις για την Ελκώδη Κολίτιδα

Αρθρο του Σπύρου Μιχόπουλου*

Η ελκώδης κολίτιδα είναι μία χρόνια πάθηση του παχέος εντέρου. Αν και ο νοσογόνος παράγων είναι άγνωστος, η εμπλοκή του ανοσολογικού συστήματος στην πρόκληση και συντήρηση της νόσου είναι αναμφισβήτητη. Αποτελούν μαζί με τη νόσο του Crohn και την αδιευκρίνιστη κολίτιδα τα Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου (ΙΦΝΕ).

Τα νοσήματα αυτά αφορούν περίπου σε 1.000.000 ανθρώπους στην Ευρώπη, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι οι ασθενείς με ΙΦΝΕ ανέρχονται στις 12.000. Στην ελκώδη κολίτιδα παρατηρείται φλεγμονή του εσωτερικού χιτώνος του παχέος εντέρου (εντερικός βλεννογόνος) με αποτέλεσμα την καταστροφή των κυττάρων του. Αιμορραγία και πύον εμφανίζονται ως συνέπεια αυτού, ενώ τελικά σχηματίζονται έλκη στην επιφάνεια του βλεννογόνου.

Η νόσος είναι δυνατόν να προσβάλλει το σύνολο του παχέος εντέρου (πανκολίτιδα) ή μόνο ένα μέρος του. Συχνότερα εμφανίζεται καταστροφή μόνο του τμήματος που είναι κοντά στο ορθό και στον πρωκτό. Η σοβαρότητα και η εξέλιξη της διαφέρει από ασθενή σε ασθενή, ενώ η πορεία της είναι απρόβλεπτη χαρακτηριζόμενη από εξάρσεις (υποτροπές) και υφέσεις.

Η ελκώδης κολίτιδα εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα ηλικίας μεταξύ 20-40 ετών, με την ίδια συχνότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι μη καπνιστές (σε αντίθεση με τη νόσο του Crohn) φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο σχετικό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου (κυρίως οι πρώην βαρείς καπνιστές τα δύο πρώτα έτη μετά τη διακοπή του καπνίσματος).

Το γεγονός αυτό δεν συμψηφίζεται με τα τεράστια οφέλη που έχει κάποιο άτομο από τη διακοπή του καπνίσματος στο σύνολο της υγείας του, ενώ η επανέναρξη του καπνίσματος δεν φαίνεται να ωφελεί ιδιαίτερα τον πάσχοντα από ελκώδη κολίτιδα. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν βλεννοαιματηρές (συνήθως διαρροϊκές) κενώσεις και πόνο στην κοιλιά, καθώς και τεινεσμό (επίμονη και επαναλαμβανόμενη τάση για αφόδευση) ή πυρετό.

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προκαλέσουν καταβολή και ανορεξία με συνέπεια την απώλεια βάρους. Εκτός από το έντερο και άλλα όργανα του σώματος δύνανται να προσβληθούν, όπως για παράδειγμα οι οφθαλμοί (ιριδοκυκλίτιδα), το στόμα (άφθες), οι αρθρώσεις (αρθρίτιδα).

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των πασχόντων;

Η ελκώδης κολίτιδα αποτελεί μία δυσάρεστη κατάσταση για τους ασθενείς και συνοδεύεται από ένα σημαντικό ψυχολογικό και συναισθηματικό βάρος, μεγαλύτερο ακόμη και από αυτό άλλων χρόνιων, φαινομενικά σοβαρότερων, νοσημάτων, όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα και το άσθμα. Οι συμπτωματικές εξάρσεις της μπορεί να είναι ιδιαίτερα εξουθενωτικές εμποδίζοντας τους ασθενείς να απολαύσουν τη ζωή τους.

Σύμφωνα με αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας στις ΗΠΑ για την ποιότητα ζωής των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα, σχεδόν τα 3/4 των ασθενών (73%) δηλώνουν ότι το να μη νιώθουν καλά έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο, «φυσιολογικό» κομμάτι της καθημερινής τους ζωής.

Στεναχώρια, κατάθλιψη (έως και στο 62%), ανησυχία για τη μακροχρόνια εξέλιξη της υγείας τους (στο 84% των ασθενών), αίσθημα απομόνωσης είναι στοιχεία που συναντώνται συχνά στη ζωή των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι ασθενείς (70%) που αισθάνονται ντροπή για την κατάστασή τους και αποκρύπτουν συστηματικά το πρόβλημα υγείας τους από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Στην ίδια έρευνα οι ασθενείς αναφέρουν διαταραχή στις σχέσεις τους με το σύντροφό τους, ενώ σημαντικά προβλήματα προκύπτουν στη σεξουαλική ζωή τους, σύμφωνα με το 70% αυτών. Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν την ανάγκη των ασθενών να επανακτήσουν κάτι πολύ απλό για τους περισσότερους από εμάς, ένα φυσιολογικό τρόπο ζωής.

Στον άξονα αυτό μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά η γνωστοποίηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς, η δημιουργία συλλόγων ασθενών ως μοχλού πίεσης για καλύτερη περίθαλψη και κοινωνική πολιτική προς τους πάσχοντες, η ύπαρξη και η χορήγηση αποτελεσματικών θεραπειών που θα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση;

Η ελκώδης κολίτιδα, ως χρόνια νόσος, δεν θεραπεύεται πλήρως. Οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές στοχεύουν στην καταστολή της φλεγμονής και στην επίτευξη μεγάλων χρονικών διαστημάτων υφέσεων. Η νόσος αντιμετωπίζεται είτε με φαρμακευτική αγωγή είτε με χειρουργική επέμβαση. Η χειρουργική επέμβαση με αφαίρεση όλου (κολεκτομή) ή τμήματος του εντέρου περιορίζεται μόνο σε βαριές περιπτώσεις ή σε περιπτώσεις αποτυχίας της συντηρητικής φαρμακευτικής αγωγής, εξαιτίας των μετεγχειρητικών επιπλοκών και του μεγέθους του ακρωτηριασμού. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα, σχεδόν 9 στους 10 ασθενείς δηλώνουν ότι προτιμούν να λάβουν μία καινούρια θεραπεία αντί να εισαχθούν στο χειρουργείο, επιβεβαιώνοντας έτσι την ανεπάρκεια της χειρουργικής αντιμετώπισης στην κάλυψη των αναγκών των ασθενών.

Τα συνηθέστερα χορηγούμενα φάρμακα στην ελκώδη κολίτιδα είναι τα αμινοσαλυκυλικά, που χορηγούνται ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή όχι συμπτωμάτων, καθώς βοηθούν στη διατήρηση της νόσου σε ύφεση. Σε σοβαρότερες καταστάσεις, χορηγούνται στους ασθενείς κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη) για μικρό χρονικό διάστημα (εβδομάδων ή μηνών). Μία άλλη κατηγορία φαρμάκων είναι τα ανοσοκατασταλτικά. Αυτά χορηγούνται σε περιπτώσεις που για τη διατήρηση της νόσου σε ύφεση είναι αναγκαία η χρήση κορτιζόνης για μακρό χρονικό διάστημα (γεγονός που δυνητικά μπορεί να επιφέρει σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες) ή σε περιπτώσεις που οι ασθενείς δεν ανταποκρίνονται σε καμία άλλη θεραπεία.

Σημαντική εξέλιξη στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ΕΚ αποτελεί το Infliximab, η μόνη εγκεκριμένη βιολογική θεραπεία για την ΕΚ. Το Infliximab είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, που δεσμεύει τον ΤΝFα, μία ουσία που παράγεται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη χρόνια φλεγμονή της ελκώδους κολίτιδας.

Πρόσφατα αποτελέσματα μεγάλων κλινικών μελετών έδειξαν ότι σε ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή ελκώδη κολίτιδα το Infliximab, χορηγούμενο ενδοφλεβίως κάθε δύο μήνες, επιφέρει σημαντική βελτίωση που διατηρείται για τουλάχιστον δύο έτη, διάστημα που διήρκησαν οι μελέτες.

Ταυτόχρονα, επετεύχθη σημαντική μείωση της ανάγκης νοσοκομειακής περίθαλψης και χρήσης κορτικοστεροειδών, ενώ σε περίπου 60% των ασθενών ήταν δυνατή η πλήρης επούλωση του εντερικού βλεννογόνου. Αξιοσημείωτη ήταν και η παράλληλη βελτίωση όλων των επιμέρους δεικτών που συνδέονται με την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Τα σημαντικά οφέλη που προκύπτουν από την εισαγωγή των βιολογικών θεραπειών και στην ΕΚ γεμίζουν ελπίδες και αυξάνουν τις προσδοκίες ασθενών και θεραπόντων ιατρών για την πληρέστερη αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας.

* Ο Σπύρος Μιχόπουλος είναι Διευθυντής Γαστρεντερολογικής Κλινικής - Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα».